تاریخچه چای و خواستگاه این گیاه کجاست؟

در واقع در رابطه با چگونگی و پیدایش چای مرز بین افسانه و واقعیت مشخص نیست. در اکثر منابع کشور چین به عنوان خاستگاه اصلی بوته چای شناسایی شده است اما می توان رد چند کشور آسیایی را نیز در آن پیدا کرد. یکی از روایت های مشهور در این بین مربوط به ۲۷۳۷ سال قبل از میلاد مسیح بوده. روزی امپراطور چین که به علم گیاه شناسی مسلط بوده در حال استراحت زیر یک درخت خدمتکار او ظرفی پر از آب جوشانده شده برای او می آورد سپس یک برگ چای در آب جوش می افتد و به خاصیت این گیاه پی میبرد و پس از استفاده از این نوشیدنی در چین این گیاه در تمام نقاط جهان طرفدار پیدا می کند. اروپا در استفاده از چای بین بقیه نقاط جهان از لحاظ زمانی بسیار عقب تر است، آنها در نیمه قرن دوم شانزدهم میلادی با خواص چای آشنا شدند. در انگلستان نیز استفاده از چای حدود سال ۱۶۰۰ میلادی آغاز شد.

انواع چای

گیاه چای دو نوع است:

وحشی

• ارتفاع 10 الی 15 متر
• رویش در هند و چین

پرورش یافته

• ارتفاع 50 الی 70 سانتی متر و حداکثر تا دو متر

چای از لحاظ زراعتی به سه دسته تقسیم می شود:

• چینی
• آسامی و کامبوجی
• نژاد های دورگه

رویش گیاه چای در ایران

در کشور ایران گیاه چای در ردیف های 50 سانتی متری با فاصله 70 سانتی متری در دو نژاد رویش دارد:

• هیبرید

ارتفاع حدودا 50 تا 90 سانتی متر

• آسامی

ارتفاع حدود 120 تا 180 سانتی متر

انواع چای

چای به طور طبیعی در شش دسته تقسیم بندی می شود:

• سیاه
• سبز
• اولانگ
• سفید
• پوئره
• زرد

چای سیاه

چای سیاه که یکی از پرطرفدار ترین انواع چای ها می باشد نتیجه فرایندهایی است که روی برگ سبز چای انجام می شود.

تولید چای سیاه در دو روش انجام می گردد:

1-تولید چای به روش رسمی 2-تولید چای به روش غیر رسمی

روش رسمی تولید چای

در این روش برگ سبز چای طی 5 مرحله مختلف به چای سیاه تبدیل می شود.

اولین مرحله پلاس است

گیاه چای بلافاصله پس از برداشت وارد مرحله پلاس خواهد شد و برای تسریع این مرحله برگ های چای را با نوار نقاله به تراف منتقل می کنند. در این مرحله 12 الی 24 ساعت برگ هارا تحت باد سرد و گرم قرار می دهند تا آب موجود در آن ها حدود 20 درصد کاهش یابد درنتیجه از شکسته شدن آن ها در مرحله بعدی جلوگیری می شود.

دومین مرحله مالش است

در این مرحله برگ های سبز چای که مقداری از آب خود را از دست داده اند و پلاسیده شده اند، در دستگاه مالش ریخته شده و دستگاه مالش آن ها را 25 الی 35 دقیقه مالش می دهد، سپس با استفاده از دستگاه غربال برگ های ریز و درشت از یکدیگر جدا شده، برگ های ریز وارد مرحله ی سوم خواهند شد و برگ های درشت دو مرتبه برای مالش به دستگاه بازگردانده می شوند. حتی ممکن است مقداری ز برگ ها سه بار وارد دستگاه مالش شوند.

مرحله ی مالش سبب

• تغییرات ظاهری و پیچ خوردن برگ چای
• آزاد سازی برخی از مواد موجود در چای
• متلاشی شدن سلول های برگ چای
• خارج شدن عصاره چای
• سومین مرحله تخمیر است

در این مرحله فعل و انفعالات شیمیایی که روی چای انجام می گیرد سبب تغیر رنگ چای از سبز به سیاه خواهد شد، به صورتی که برگ های چای را 2 الی 3 ساعت در سبد در معرض هوا قرار داده تا تخمیر شوند. هر چقدر مرحله تخمیر بیشتر طول بکشد عطر و طعم چای کمتر و رنگ آن نیز تیره تر خواهد شد.

چهارمین مرحله خشک کردن است

در این مرحله باید حرارت و رطوبت چای کاهش یابدو چای خشک شود، به این منظور چای را درون دستگاه خشک کن چند طبقه به مدت 25 الی 30 دقیقه می ریزند. در آخر رطوبت چای 5 الی 6 درصد کاهش می یابد.

پنجمین مرحله سورتینگ است

این آخرین مرحله تولید چای می باشد که در آن باید چای از نظر درشتی و کیفیت جدا شود. در این مرحله است که چای سرگل، چای ممتاز، چای قلم، چای شکسته، چای باروتی، چوب و خاک از هم تفکیک خواهند شد.

چای سرگل

چای سرگل از لحاظ کیفیت و محبوبیت در رده ی اول قرار دارد. این چای از غنچه و برگ های بالای گیاه که لطیف ترین قسمت آن بوده تهیه شده و در مراحل تولید به جای شکسته شدن دارای حالت پیچشی می شود. طعم این نوع چای تلخ و گس بوده و دارای عطر و رنگ دلنشینی می باشد.

از کجا بفهمیم چای سرگل اصل است؟

اگر میخواهید چای سرگل اصل و مرغوب بخرید باید با دقت به برگ های آن توجه کنید، اکثر برگ ها باید پیچ خورده باشند. کیفیت چای سرگل از نسبت تعداد برگ های پیچ خورده به شکسته شده مشخص می شود. اگر چای سرگل در اواسط اردیبهشت برداشت شود به آن چای سرگل بهاره می گویند و اگر در اوایل تیر برداشت شود به آن چای سرگل تابستانه می گویند و به همین ترتیب اگر در شهریور و مهر برداشت شود به آن چای سرگل پاییزه می کویند.

چای ممتاز

این چای از نظز کیفیت و محبوبیت در رده ی دوم قرار می گیرد. اندازه ی بزرگتر و طعم ملایم تر و تلخی کمتری نسبت به چای سرگل دارد، همچنین دارای قیمت مناسب تری نسبت به آن نیز می باشد. از این جهت پر مصرف ترین چای ایران است.

تفاوت چای سرگل و ممتاز

چای سرگل از غنچه ی بوته ی چای تهیه شده است ولی چای ممتاز برگ های درشت تر و شکسته تری نسبت به چای سرگل دارد.

چای قلم

این چای که از محبوب ترین چای های ستان گیلان به شمار می رود از برگ های پایین گیاه چای به همراه ساقه آن تشکیل شده و در فصل های تابستان، بها و پاییز به وجود می آید.

چای شکسته

این چای همان طور که از نامش مشخص است خرد و شکسته بوده و دارای رایحه ای متعادل است و به دلیل نداشتن ساقه عطر ملایم تری دارد. تفاوت چای قلم و چای شکسته چای قلم به علت داشتن ساقه، عطر و طعم بیشتر و دلنشین تری دارد اما از لحاظ کیفیت هردو در یک سطح هستند.

چای باروتی

چای باروتی همان چای کله مورچه بوده، که دانه های گلوله شکلی دارد و هرچقدر این گلوله ها بزرگتر باشند چای از کیفیت پایین تری برخوردار است.

چای سبز

چای سبز از جوانه ها و برگ گیاه کاملیا تهیه شده با این تفاوت که مرحله پلاس و اکسیده شدن چای سیاه را نگذرانده است. معمولا این چای محصول کشور چین می باشد. این چای نیز دارای انواع مختلفی بوده که به شرایط تولید، فناوری، رشد و... بر میگردد.

خواص چای سبز

• ضد التهاب
• مفید برای پوست
• ضد میکروب
• ضد سرطان
• کمک به سلامت قلب
• کاهش وزن
• کاهش ورم مفاصل
• تقویت استخوان ها

چای اولانگ

این چای سنتی چینی از برگ های گیاه کاملیا تهیه شده که طی اکسیداسیون شدن تولید می شود.

خواص چای اولانگ

• پیگیری از دیابت
• بهبود مشکلات قلبی
• کمک به کاهش وزن
• کمک به عملکرد مغز
• ضد سرطان
• مفید برای استحکام دندان
• تقویت کننده استخوان
• کمک به درمان اگزما
• کمک به درمان درماتیت آتوپیک
• پاکسازی بدن در مقابل رادیکال های آزاد
• کنترل کننده ی اضطراب
• کمک به بهبود هوشیاری

چای سفید

این چای از جوانه های تازه و نابالغ گیاه کاملیا تهیه و تولید شده و جز یکی از محبوبترین چای های جهان است.

خواص چای سفید

• ضد سرطان
• مفید برای قلب و عروق
• بهبود سلامت دهان و دندان
• ضد پیری
• رفع سر درد
• کمک به ماهش وزن
• دارای خواص آنتی اکسیدان
• کمک به سلامت پوست
• رفع عفونت
• دارای خواص ضد باکتریایی

چای پوئره

چایی تهیه شده از برگ های گیاه کاملیا که پس از فرایند تخمیر طبیعی به شکل یک کیک گرد فشرده شده است. این چای در مراحل تولید تفاوت چندانی با چای سبز ندارد و تفاوت آن در این است که چای پوئره دچار فرایندی به نام تثبیت شده و اکسیداسیون آن متوقف می شود.

خواص چای پوئره

• از بین برنده سرطان
• تقویت سلامت کبد
• کمک به رفع سندروم متابولیک

چای زرد

این چای تا حدودی نسبت به بقیه انواع چای گران تر بوده و کمتر شناخته شده است. مراحل تهیه و تولید چای زرد تا حدودی شبیه به چای سیاه است اما نسب به چای سیاه مراحل تولید و فناوری آن بیشتر می باشد.

خواص چای زرد

• تنظیم فعالیت های روده
• تنظیم انسولین بدن
• کمک به سلامت قلب
• جلوگیری از سکته قلبی و مغزی
• کمک به سلامت عروق
• کاهش خطر ابتلا به سرطان